W świetle art. 2 ust. 1 Światowej Deklaracji Samorządu Lokalnego, uchwalonej w Rio de Janeiro w 1985 roku, podczas 27. Światowego Kongresu Międzynarodowego Związku Władz Lokalnych, „Samorząd lokalny oznacza prawo i powinność władz lokalnych do lokalnego regulowania i zarządzania sprawami publicznymi dla dobra społeczności lokalnej.” Podobnie zdefiniowano samorząd terytorialny w art. 3 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, przyjętej 15 października 1985 r. w Strasburgu przez Stałą Konferencję Gmin i Regionów Europy przy Radzie Europy, ratyfikowanej przez Polskę w całości w 1994 r., która stała się wyrazem unifikacji fundamentalnego porządku społecznego wspólnego demokratycznym państwom europejskim. Wskazano w nim, iż „Przez samorząd lokalny rozumie się prawo i rzeczywistą zdolność wspólnot lokalnych do regulowania i zarządzania, w ramach prawa, na ich własną odpowiedzialność i na rzecz ich ludności, istotną częścią spraw publicznych”. Obie przytoczone definicje mocno akcentują ideę samorządu terytorialnego jako fundamentalnego elementu systemu demokratycznego.

Pewne wartości podstawowe, takie jak subsydiarność czy decentralizacja, tworzą wspólne filary dla demokratycznych ram regulacji samorządu terytorialnego na świecie. Jednak samorządy działające w bardzo zróżnicowanych systemach politycznych wykazują też mnóstwo odmienności. Źródłem tych różnic są między innymi złożone uwarunkowania historyczne, położenie geograficzne, praktyka funkcjonowania instytucji państwowych, normy i zasady oraz postawy społeczne i świadomość obywatelska. Zarówno podobieństwa między systemami samorządu terytorialnego, jak i różnice, stanowią interesujący, ale też wymagający przedmiot badań.

Jako Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, od 30 lat tworzymy profesjonalną przestrzeń do badania i rozwijania idei samorządności. Dążąc do wzmacniania naszych krajowych jednostek samorządu terytorialnego i mając na uwadze, jak cenne są inspiracje i dobre praktyki z zewnątrz, zdecydowaliśmy się poszerzyć zakres naszej działalności eksperckiej o opracowania z zakresu samorządności w Europie i na świecie. W ramach zaplanowanego cyklu SAMORZĄD TERYTORIALNY NA ŚWIECIE co miesiąc będziemy publikować nowy artykuł, poświęcony kwestiom ustrojowym w wybranych krajach bądź studiom porównawczym kilku krajów. Naszą ambicją jest przybliżenie polskim samorządowcom i ekspertom działającym w różnych obszarach problematyki samorządowej zróżnicowanych ram funkcjonowania samorządności terytorialnej w ujęciu europejskim i globalnym.

Proponowany cykl będzie systematycznie uzupełniany o kolejne opracowania polskich i zagranicznych autorów. Niektóre opracowania będą również dostępne w języku angielskim. Nasi autorzy będą dzielić się swoją wiedzą i pasją naukowo-badawczą, wprowadzając Czytelników w rozważania na temat struktur, regulacji prawnych i praktyki działania jednostek samorządu terytorialnego wybranych państw. Chcemy skupić szczególną uwagę na problemach i aspektach ważnych z punktu widzenia wyzwań, przed którymi stają aktualnie polscy samorządowcy. Będą to zatem zarówno tematyka wzajemnych relacji między organami stanowiącymi i wykonawczymi samorządu terytorialnego w kontekście ich zadań i kompetencji, jak też rola i zadania samorządów w ich relacji do władz krajowych.

Tekstem pt. „Relacje organu wykonawczego i organu stanowiącego w gminach w państwach Europy Środkowej (Polska, Republika Czeska, Słowenia, Słowacja oraz Węgry)”, autorstwa prof. Jacka Wojnickiego, otwieramy zatem nowy cykl publikacji i zapraszamy do lektury.