Przykłady zwiększeń, wykorzystania i uznania za zbędne stanu zmian odpisów aktualizujących należności w ciągu roku obrotowego
Zasad tworzenia odpisów aktualizujących określa ustawa o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2019r. poz. 351 z późn. zm.) zwanej dalej UoR..
Zgodnie z art. 35b UoR wartość należności aktualizuje się uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego, w odniesieniu do:
1. należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości oraz w stosunku do których zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub został złożony wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu - do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu-komisarzowi w postępowaniu upadłościowym lub umieszczonej w spisie wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym;
2. należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza lub jedynie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego - w pełnej wysokości należności;
3. należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna - do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności;
4. należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego - w wysokości tych kwot, do czasu ich otrzymania lub odpisania;
5. należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców - w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne należności.
Jednostki należące do sektora publicznego tworzą odpisy aktualizujące należności nie później niż na dzień bilansowy na podstawie § 10 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (t. j. Dz.U. z 2020r. poz. 342) zwanego dalej RRoPK.
Odpisy aktualizujące wartość należności:
1. dotyczących rozchodów budżetów: państwa, środków europejskich i jednostek samorządu terytorialnego zalicza się do wyników na pozostałych operacjach niekasowych;
2. dotyczących funduszy tworzonych na podstawie ustaw obciążają fundusze;
3. z tytułu operacji finansowych (np. naliczonych odsetek) zalicza się do kosztów finansowych,
4. pozostałych zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych.
Do ewidencji odpisów aktualizujących należności służy konto 290. Na stronie Wn konta 290 ujmuje się zmniejszenie wartości odpisów aktualizujących należności, a na stronie Ma - zwiększenie wartości odpisów aktualizujących należności. Saldo konta 290 oznacza wartość odpisów aktualizujących należności.
W przypadku ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość należności (np. kontrahent uregulował zadłużenie), rozwiązuje się odpis aktualizujący. Zmniejszenie odpisów aktualizujących należności podlega zaliczeniu odpowiednio do pozostałych przychodów operacyjnych lub przychodów finansowych a w przypadku rozwiązania odpisu aktualizującego należności z tytułu rozchodów budżetu do wyniku na pozostałych operacjach niekasowych. W tym przypadku odpis aktualizujący uznaje się za zbędny.
Umorzenie należności lub odpisanie należności przedawnionych lub odpisania należności nieściągalnych z ksiąg rachunkowych, na które wcześniej były utworzone odpisy aktualizujące, zmniejsza dokonane uprzednio odpisy aktualizujące ich wartość. W tym przypadku odpis aktualizujący uznaje się za wykorzystany.
Przykład:
Mamy należność z tytułu np. najmu lokalu użytkowego (saldo Wn na 221), dłużnik nie płaci zatem na koniec kwartału naliczyliśmy odsetki 221/750.
Dłużnik jest osobą prawną i złożył wniosek o upadłość. Zatem została spełniona przesłanka określona bezpośrednio w art. 35 b UoR.
Na koniec roku tworzymy odpis aktualizujący:
do wysokości należności głównej 761/290
do wysokości odsetek 751/290
Syndyk wpłaca pieniądze 130/221
Musimy rozwiązać odpis czyli uznać go za zbędny 290/760 (należność główna) i 290/750 (odsetki).
Syndyk kończy postępowanie upadłościowe nic nam nie wpłacił, należność jest nieściągalna (podmiot wykreślony z KRS), odpisujemy z ksiąg jako należności nieściągalne 290/221
Zwiększenie odpisu są to obroty strony Ma konta 290 w danym roku budżetowym czyli w naszym przykładzie zdarzenie 1a i 1b.
Wykorzystanie odpisu to jest część obrotów strony Wn konta 290 w danym roku budżetowym czyli w naszym przykładzie zdarzenie 4.
Uznanie odpisu za zbędny to jest część obrotów strony Wn konta 290 w danym roku budżetowym czyli w naszym przykładzie zdarzenie 3 (powiązane ze zdarzeniem 2).
Opracowała: Dorota Pudło-Zylińska
